Aslından koparılmış bir ilke olarak “meşveret”

Meşveretin ontolojik temelleri

Meşveretin bir hakikate dayandığına elbette inananlardanım. Biliyorum ki insanın latifelerine hayvanlarda olduğu gibi bir sınır konulmamış, muayyen bir çizgi çekilmemiş. Çünkü onun tanıması ve iman etmesi beklenen Yaratıcısı mutlak. Mutlak olan dolayısıyla kapsadığı alanı dışında başka herhangi bir varlık alanı bulunmayan bir Zatı en üst mertebede tanımak ve iman etmek elbette yalnızca “mutlakı arzulayan” bir varlık formunun kârı.

İşte burada insanın kuvvelerine çekilmemiş olan o “çizgi”nin neden çekilmediğinin hikmetini bir nebze anlayabiliyoruz. Öte yandan bu çekilmeyen çizginin sebep olacağı düzensizliklerin nasıl bir had altına alınacağı sorusuyla baş başa kalıyoruz.

İnsan bir yandan bu “mutlak” potansiyelini açığa çıkarma ihtiyacı için özgürlüğe ihtiyaç duyar. Özgürlük sınırsızlık ve keyfilik demek değildir. Peki özgürlük alanının sınırlarını kim koyacaktır? Elbette insana bu sonsuzluk arzusunu veren insanı en iyi tanıyandır. Durmamız gereken sınırları da ancak O bilecek ve O koyacaktır. Elbette yapan bilecek ve bittabii bilen konuşacaktır. Özgürlük meselesinde de Yaratıcı tarafından çizgileri çekilmiş bir özgürlük alanına ihtiyacımız vardır. Yani “şer’i” bir hürriyete…

“Şura”sız meşveret olur mu?

Hürriyetin kodlarını netleştirdikten sonra fikir alanındaki hürriyetin nasıl bir had altına alınacağı meselesinde meşveret kurumu karşımıza çıkar. Zincirinden boşanmış bir serbestiyi hürriyet zannedip “ben ne dersem o” veya “biz ne dersek o” çukuruna düşmemek için ortak bir zeminde fikir alışverişi kritik bir önem arz eder. Alışveriş tabiri burada bilhassa önemlidir. Sadece alışın ya da sadece verişin olduğu ortamlarda meşveret hakikati gerçekleşmiş olmamaktadır zira. Monolog değil diyalogdur meşverette esas olan. Hele hele bu çift yönlü etkileşimin tamamen ihmal edilip tek tarafın fikirlerinin ya da hissiyatının borusunun öttüğü göstermelik meşveret ortamlarında çok ama çok kritik bir gerçek gözden kaçmaktadır: Meşveret kavramının da geldiği kök olan “şura” hakikati…

Bediüzzaman’ın neşteri

İşte geçenlerde bir yolculuk esnasında yaptığım okumamda karşıma çıktı bu nüans. Bediüzzaman Hutbe-i Şamiye isimli eserinde tek kelimelik ama can alıcı bir şekilde bu gerçeğe parmak basmaktaydı. Okuduktan sonra epey bir müddet zihnimi meşgul eden bu cümle ve onda yer alan bir kelime şöyleydi:

Haklı şura ihlas ve tesanüdü netice verdiğinden üç elif yüz on bir olduğu gibi ihlas ve tesanüd-ü hakiki ile üç adam yüz adam kadar millete faide verebilir.

”Haklı” şura…

Bu tek kelimelik ifadeden bize göz kırpan şöyle bir mana vardı: Demek ki şuranın haksızı da olabiliyordu. Daha doğru ifade edersek şura hakikatinin tecelli etmediği “haksız meşveretler”in vuku bulması da imkan dairesindeydi. Ne kadar hür de olsa cüz’i iradeli ve cüz’i fikir sahibi insanların bir araya gelerek ortak ve “külli” bir hakikate ulaşma niyeti güttükleri meşveret ortamları, şura hakikatinin gözden kaçırılıp adeta bir tek sesin ve tek rengin hakimiyetini meşru kılma zemini olmaya da müsaitti.

Aynı cümle bana matematikte olduğu gibi bir “sağlama” yapma imkanı da tanıyordu:

Haklı şura ihlas ve tesanüdü netice verir.

Demek ihlas ve tesanüdü netice vermeyen şuraların haklılığı her daim tartışmalıdır.

Hadi soralım: Her meşveretin bırakalım ihlası ve dayanışmayı; gıybet, iftira, ayrışma, kırılma, soğuma ve çekişme gibi marazları tetiklediği birliktelikler Bediüzzaman’ın nitelemesiyle “haklı şura”lar kategorisine dahil olabilirler mi? Hele hele bu tür ortamlar yapılan birçok zulmün örtbas edilmesinin ve hatta meşrulaştırılmasının bir aracı olacak niteliksizliğe duçar olmuşsa ortada ciddi ciddi düşünülmesi ve itiraf edilmesi gereken taassuplar yok mudur?

Sorunun cevabı benim için net. Açıkçası yıllardır gözüm önünde yapılan kıyımların “meşvereti yapıldı kardeşim” cevaplarıyla bastırıldığını gördüğümden beri bazı sözümona meşveretlere inancımı kaybetmiş durumdayım. Meşveret hakikati ise “haklı şura”ların gerçekleştirildiği bir zemin olmak kaydıyla yaşanmayı ve yaşatılmayı hak ediyor. Cenab-ı Hak bizleri şura hakikatinin tecelli ettiği meşveretlerin müntesiplerinden eylesin…

• About
• Latest Posts

Abdülhamid Karagiyim

vukufiyet'ten niyetimiz şu duanın kapsama alanına girmektir:
Şu risale bir meclis-i nuranîdir ki, Kur’ân’ın şu münevver, mübarek şakirtleri, içinde birbiriyle mânen müzakere ve müdavele-i efkâr ediyorlar. Ve yüksek bir medrese salonudur ki, Kur’ân’ın şakirtleri onda her biri aldığı dersi arkadaşlarına söylüyor.

Latest posts by Abdülhamid Karagiyim (see all)

• Hadis inkârcılarının görmek istemeyeceği alan: Sahabenin sükûtunun ikrar olması - 6 Haziran 2024
• Kastamonu Lahikası’ndan İkinci Dünya Savaşı’na bakış - 25 Mayıs 2024
• Bediüzzaman hazretlerinin fikrî bir yolculuğu - 7 Şubat 2024